Onufry (Gagaluk)

---

Młodość i wczesna działalność

Onufry, znany również jako Antoni, urodził się w posadzie Opolu, znajdującej się w powiecie nowoaleksandryjskim w guberni lubelskiej, obecnie w mieście Opole Lubelskie. Jego rodzina była związana z leśnictwem, a ojciec miał ukraińskie korzenie, podczas gdy matka była Polką i katoliczką. Był najmłodszym dzieckiem w rodzinie, mającym sześcioro rodzeństwa.

W wieku pięciu lat doświadczył ogromnej straty, gdy zmarł jego ojciec. Po tej tragicznej wydarzeniu, jego matka, zmuszona do trudnych decyzji, oddała Antoniego do sierocińca. Tam kontynuował swoją edukację w szkole przycerkiewnej w Chełmie, a następnie uczęszczał do seminarium duchownego w tym samym mieście. Biskup chełmski i lubelski, Eulogiusz, odegrał kluczową rolę w kształtowaniu jego postaw w tym okresie.

Po zakończeniu nauki, młody Onufry postanowił kontynuować edukację w Petersburskiej Akademii Duchownej. Już jako student drugiego lub trzeciego roku, podjął się roli nauczyciela teologii dla grupy galicyjskich nauczycieli w monasterze św. Onufrego w Jabłecznej. Wkrótce po tym, podjął decyzję o wstąpieniu do życia monastycznego.

5 października 1913 roku złożył śluby zakonne, przyjmując imię Onufry. Krótko po tym, 8 grudnia tego samego roku, został wyświęcony na kapłana. W 1915 roku ukończył studia teologiczne i rozpoczął pracę jako wykładowca historii Cerkwi Rosyjskiej w Seminarium Pastersko-Misyjnym, które funkcjonowało w eparchii chersoneskiej, przy monasterze św. Grzegorza. Tam spędził kilka lat, aż do momentu wybuchu rosyjskiej wojny domowej, co zmusiło go do przeniesienia się do Berysławia, gdzie objął stanowisko proboszcza cerkwi Zaśnięcia Matki Bożej.

Biskup

W 1922 roku Onufry uzyskał zaszczytną godność ihumena, a następnie został archimandrytą. Jego pierwszym obowiązkiem było objęcie probostwa cerkwi św. Mikołaja w Krzywym Rogu. W kolejnym roku awansował na biskupa jelizawietgradzkiego i pełnił rolę wikariusza eparchii chersońskiej oraz odeskiej. Następnie wyjechał do Jelizawietgradu, gdzie, co na tragiczne niestety, niemal od razu został zatrzymany z powodu konfliktu z przedstawicielami ruchu renowacjonistycznego, który był dla biskupa poważnym zagrożeniem. Miał również zarzuty dotyczące rzekomej działalności szpiegowskiej, jednak w maju 1923 roku udało mu się odzyskać wolność po podpisaniu zobowiązania, które ograniczało go od powrotu do Odessy.

Po opuszczeniu miejsca detencji biskup udał się do Krzywego Rogu, gdzie wytrwale angażował się w walkę z Żywą Cerkwią. Po wydaniu kolejnego listu pasterskiego w tej sprawie ponownie został aresztowany i w styczniu 1924 roku, po zawarciu umowy, że nie opuści Charkowa, zaliczył kolejne wyjście na wolność. Jego antyrozkładowa działalność przyciągnęła uwagę patriarchy Tichona, a jesienią 1926 roku skutkowała kolejnym aresztowaniem. U 5 listopada 1926 roku Onufry został ukarany trzema latami zesłania do wsi Kudymkor na Uralu.

Bez możliwości odprawiania nabożeństw skoncentrował się na pisaniu artykułów teologicznych, które były jego sposobem na przetrwanie trudnych czasów. Po zakończeniu zesłania osiedlił się w Starym Oskole, gdzie metropolita Sergiusz nadał mu tytuł biskupa starooskolskiego. Jednak w 1933 roku ponownie spotkał się z władzami, przy czym dzięki braku dowodów przeciwko niemu udało mu się wyjść na wolność po kilku miesiącach. Nie minęło jednak wiele czasu, a metropolita Sergiusz obdarzył go tytułem arcybiskupa kurskiego i obojańskiego.

Władze w tym czasie bardzo skrupulatnie kontrolowały jego działalność, nie dopuściły do opuszczenia Kurska. Drugi areszt miał miejsce 23 lipca 1935 roku, gdzie postawiono mu zarzuty zbyt częstego wygłaszania kazań, nielegalnego ordynowania święceń zakonnych oraz wspierania kapłanów prawosławnych, którzy wracali z poprzednich zesłań. Kary, które na niego nałożono, były za taką działalność drastyczne – został skazany na 10 lat w łagrze, po czym przewieziony do Kraju Chabarowskiego.

Sprawa Onufrego nie zakończyła się na tym. 1 lutego 1938 roku wszczęto wobec niego kolejne śledztwo w związku z domniemaną działalnością kontrrewolucyjną, które doprowadziło do wydania wyroku śmierci. Ostatecznie został stracony w nieznanym miejscu 1 czerwca 1938 roku. Jego data śmierci pozostawała zagadką aż do wszczęcia postępowania rehabilitacyjnego, które zakończyło się pozytywnie 16 czerwca 1990 roku.

Cześć i kanonizacja

Arcybiskup Onufry został kanonizowany przez Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego 22 czerwca 1993 roku. To dzień, który stał się niezwykle ważny dla wielu wiernych w Ukrainie. W sierpniu 2000 roku, Sobór Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego uznał arcybiskupa Onufrego za nowomęczennika, co jeszcze bardziej podkreśliło jego wyjątkowy status w tradycji prawosławnej.

W Polskim Autokefalicznym Kościele Prawosławnym, kult św. Onufrego, znanego również jako Gagaluk, zyskał na znaczeniu dzięki inicjatywie arcybiskupa lubelskiego i chełmskiego Abla w 2013 roku. Od tego czasu, wiele osób zaczęło zyskiwać głębszą wiedzę o jego życiu i męczeństwie.

Wspomnienie liturgiczne tego męczennika obchodzone jest corocznie w pierwszą niedzielę listopada, co stanowi doskonałą okazję dla wiernych do refleksji i modlitwy. W Polsce, szczególnie w cerkwi św. Marii Magdaleny w Puławach, odbywają się specjalne uroczystości mające na celu uhonorowanie jego pamięci.

---

Oceń: Onufry (Gagaluk)

---