Konstanty Mastalerz

---

Życiorys

W 1927 roku Konstanty Mastalerz związał się z Komunistyczną Partią Polski (KPP). W okresie międzywojennym wielokrotnie padał ofiarą represji ze strony władz, będąc więziony z powodu swojej działalności komunistycznej. W obliczu zagrożenia aresztowaniem przez Niemców, w maju 1942 roku opuścił swój dom i podjął się organizacji oddziału Czerwonej Partyzantki w okolicach Hrubieszowa. Skład tej jednostki w przeważającej części stanowili zbiegli z niewoli jeńcy sowieccy. Oddział ten niebawem wszedł w skład Gl (Gwardii Ludowej).

W trakcie swojej działalności partyzanckiej, Mastalerz operował na terenach powiatów hrubieszowskiego, chełmskiego, krasnostawskiego oraz zamojskiego. 5 czerwca 1942 roku, na trasie Zamość-Tomaszów Lubelski, udało mu się rozbić niemiecki samochód, co zaowocowało śmiercią dwóch niemieckich żołnierzy. Miesiąc później, w lipcu, wdał się w starcie, w wyniku którego rozbroił załogę majątku Surhów. Następnie, w sierpniu, Mastalerz zorganizował zasadzkę, w wyniku której zniszczył niemiecki samochód osobowy. Na koniec sierpnia 1942 roku, w starciu z niemiecką obławą pod wsią Bończa, udało mu się wyjść z okrążenia bez strat.

W marcu 1943 roku doszło do jego potyczki z granatową policją na trasie Chełm-Wojsławice, a w październiku tego samego roku rozbroiło pięcioosobową załogę dworu Borowina, znajdującego się w pobliżu Zamościa. Kolejne sukcesy miał w listopadzie 1943, kiedy to w Pańskiej Dolinie w gminie Skierbieszów, zdołał rozbroić oficera Wehrmachtu oraz czterech żołnierzy. Grudzień 1943 przyniósł następne osiągnięcie – rozbrojenie załogi majątku Uchanie w powiecie hrubieszowskim.

W styczniu 1944 roku oddział „Starego” (przydomek Mastalerza) spalił posterunki w Rakołupach, w powiecie chełmskim, jak również zniszczył urząd gminny. 23 marca 1944 roku, współdziałając z oddziałem Edwarda Gronczewskiego, przeprowadził atak na wieś Cieszyn, gdzie zginęło czterech niemieckich kolonistów a trzech zostało rannych; jego oddział stracił natomiast trzech zabitych i jednego ciężko rannego. W kwietniu 1944 roku „Stary” zlikwidował agencję pocztową w Wojsławicach, zabierając ze sobą centralkę oraz aparat telefoniczny. Z kolei w maju 1944 roku, we współpracy z dowodzonym przez Falkowskiego oddziałem Armii Krajowej oraz sowiecką jednostką pod dowództwem majora Fiodorowicza, stoczył bitwę z hitlerowcami i ukraińskimi nacjonalistami pod Rozięcinem.

Po zajęciu terenów Lubelszczyzny przez Armię Czerwoną, 7 września 1944 roku Mastalerz objął stanowisko naczelnika więzienia w Chełmie. Jego działania w tej roli były negatywnie oceniane przez przełożonych. M.in. Roman Romkowski w swoim raporcie z 22 września 1944 roku określił go jako osobę niezdyscyplinowaną i pozbawioną autorytetu wśród strażników. W związku z tym, 6 grudnia 1944 roku został zwolniony i przeniesiony na stanowisko komendanta więzienia w Kielcach, które opuścił ranny po ataku przeprowadzonym przez DSZ i NSZ. Na zakończenie trzeba podkreślić, że Konstanty Mastalerz, w 1944 roku, miał 51 lat i był jednym z najstarszych dowódców partyzanckich Gwardii i Armii Ludowej.

Odznaczenia

Konstanty Mastalerz, wybitna postać w polskiej historii, otrzymał liczne odznaczenia za swoje zasługi oraz odwagę w trudnych czasach.

• Order Sztandaru Pracy I klasy,
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy,
• Krzyż Oficerski Order Odrodzenia Polski (1955),
• Krzyż Walecznych (1946),
• Krzyż Partyzancki,
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945,
• i inne.

---

Oceń: Konstanty Mastalerz

---